Pojęcie alergii i nietolerancji pokarmowej często stosowane jest zamiennie, jednak nie są to pojęcia tożsame. Jak zatem odróżnić alergie od nietolerancji pokarmowych? Jakie produkty mogą je wywoływać? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w tym artykule.
Spis treści:
- Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?
- Reakcja alergiczna może mieć charakter wczesny lub późny.
- Lista najczęstszych alergenów pokarmowych.
- Jak diagnozujemy alergie?
- A co z glutenem – mamy na niego alergię, czy nietolerancję?
Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?
Nietolerancja laktozy, czy alergia na laktozę? Dla niektórych to bez różnicy tak samo jak pojęcia kaloryczność i kaloryka. A w obu przypadkach różnica jest – i to spora!
Kaloryka to nauka i studia nad właściwościami ciepła – używanie tego słowa w kontekście określania wartości energetycznej produktu jest błędem.
Nie możemy mieć też alergii na laktozę. Według mnie można wyróżnić dwie główne różnice między alergią, a nietolerancją pokarmową:
- Reakcja alergiczna może doprowadzić do anafilaksji i zagrażać życiu, a nietolerancja nie.
- W alergię pokarmową zaangażowany jest układ immunologiczny, a w nietolerancję nie. Nietolerancja to innymi słowy nadwrażliwość pokarmowa na daną substancję.
Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa to nadmierna, niepożądana reakcja układu odpornościowego na związek (tzw. alergen), na który organizm się uczulił. Odpowiedź organizmu jest powtarzalna każdorazowo po spożyciu danych produktów/dodatków do żywności.Nawet niewielkie ilości szkodliwego pokarmu mogą wywołać szereg poważnych, nawet zagrażających życiu, objawów.
Reakcja alergiczna powstaje po co najmniej dwukrotnym kontakcie z alergenem. Za pierwszym razem dochodzi do tzw. uczulenia- wytworzenia swoistych przeciwciał i/lub uczulonych limfocytów. Nie dochodzi wtedy do reakcji alergicznej. Dopiero przy drugim kontakcie z alergenem możemy zaobserwować objawy.
Reakcja alergiczna może mieć charakter wczesny lub późny.
Odpowiedź wczesna pojawia się od kilku do kilkunastu minut po kontakcie z alergenem. Na pewno obiła się Wam kiedyś o uszy historia, w której ktoś zjadł skorupiaki lub orzeszki, na które był uczulony. Organizm reaguje szybko. Jest to reakcja IgE-zależna. IgE (czyli przeciwciało) łączy się z antygenem (czyli naszym alergenem). Kompleks ten podłącza się do komórek tucznych i bazofili (leukocytów zasadochłonnych), które w swojej błonie komórkowej mają już przygotowane na tą okazję receptory. To połączenie rozpędza lawinę. Uwalniane są mediatory reakcji alergicznej (m.in. histamina) i powstają charakterystyczne dla alergii reakcje:
- pokrzywka
- obrzęk
- wymioty, nudności
- biegunka
- bóle brzucha
- zespół alergii jamy ustnej
- katar
- anafilaksja
Przy dużych dawkach alergenu lub jeśli dana osoba jest bardziej uczulona może wystąpić także druga faza odpowiedzi wczesnej- po ok. 6-8 godzinach. Mamy wtedy do czynienia z obrzękiem skóry lub błony śluzowej nosa lub objawami ze strony oskrzeli.
Odpowiedź późna jest reakcją IgE-niezależną. Biorą w niej udział limfocyty T i prowadzą do zmian strukturalnych w obrębie przewodu pokarmowego. Dochodzi tutaj do zapalenia alergicznego, które może być przewlekłe (zapalenie jelita grubego, odbytnicy, enteropatia). W tym przypadku ciężko jest samemu znaleźć żywieniowego winowajcę – objawy występują po kilkunastu godzinach od spożycia pokarmu, a najsilniejsze są po 24-48h.
Największe znaczenie w rozwoju alergii mają predyspozycje genetyczne. Jeśli rodzice są zdrowi ryzyko rozwoju alergii u dziecka wynosi 5-15%, jeśli jedno z nich jest chore- 40%, a jeżeli oboje- 60-80%. Ciekawą hipotezą związaną z częstością występowania alergii jest tzw. hipoteza higieniczna. Okazuje się bowiem, że dzieci wychowane w wielodzietnych rodzinach o niższym standardzie społecznym mają zmniejszone ryzyko rozwoju chorób alergicznych, podczas gdy mieszkańcy krajów wysokorozwiniętych, wychowani w klimatyzowanych pomieszczeniach i jedzący produkty sprowadzane z całego świata, także wysoko przetworzone, są w większym stopniu narażeni na alergeny.
Do najczęstszych alergenów pokarmowych należą:
- mleko, jaja, orzeszki ziemne
- orzechy, ryby, skorupiaki
- pszenica, soja
Alergie – jak diagnozujemy?
Do najczęściej stosowanych metod możemy zaliczyć:
- wywiad (objawy, ekspozycja na alergeny, obciążenia rodzinne)
- badanie poziomu przeciwciał IgE
- testy skórne
- test eozynofilowy (liczba eozynofilów przed ekspozycją na alergen i 30-60 minut po)
- badanie endoskopowe i pobieranie wycinków
- dieta eliminacyjna
- próba prowokacji
Nietolerancja pokarmowa
Nietolerancja pokarmowa często dotyczy tylko układu pokarmowego i wywołuje mniej poważne objawy. Nie jest w nią zaangażowany układ odpornościowy. Nie powoduje także zagrożenia życia (w porównaniu do niektórych przypadków alergii). Może występować np. z powodu niedoboru lub braku jakiegoś enzymu.
* Enzymy to cząsteczki, w większości białkowe, które przyspieszają zachodzenie reakcji chemicznych w organizmach żywych.
Sytuacja ta ma miejsce właśnie w przypadku nietolerancji laktozy (dwucukru występującego w produktach mlecznych) – brakuje nam enzymu (laktazy), rozkładającego ten cukier na cukry proste. Po spożyciu produktu zawierającego laktozę osoby z jej nietolerancją mogą skarżyć się na bóle i przelewanie w brzuchu, wzdęcia i biegunki.
Warto dodać, że wystąpienie objawów i ich nasilenie ma związek z ilością spożycia laktozy i tego, ile laktazy produkuje organizm. Rozwiązaniem problemu może być spożywanie produktów mlecznych bez laktozy (zawierających w składzie enzym-laktazę) lub posiłkowanie się gotowym enzymem dostępnym w aptekach.
Oprócz niedoboru enzymów często też pojawiają się przypadki nietolerancji dodatków do żywności (sztuczne barwniki, konserwanty) oraz siarczanów (zawartych w winach i suszonych owocach).
A co z glutenem – mamy na niego alergię czy nietolerancję?
Gluten to białko występujące w 4 zbożach, do których należą: pszenica, żyto, jęczmień i owies (tutaj jako zanieczyszczenie).
Mamy w tym przypadku do czynienia z kilkoma opcjami:
- Celiakia, w której przypadku występuje odpowiedź immunologiczna. Ma ona więc cechy alergii pokarmowej przez zaangażowanie układu odpornościowego, jednak nie występuje tutaj anafilaksja.
- Alergia na pszenicę, której objawy są podobne do celiakii, jednak odpowiedź immunologiczna dotyczy ogólnie białek pszenicy, nie tylko samego glutenu. Zarówno w celiakii jak i w alergii na pszenicę należy całkowicie wyeliminować nawet najmniejsze ilości alergenu.
- Nadwrażliwość na gluten bez celiakii, w przypadku której, tak jak w przypadku nietolerancji pokarmowej, wystąpienie objawów zależy od dawki spożytej substancji. Objawy są podobne jak w przypadku celiakii i można zaliczyć do nich m.in: bóle brzucha, biegunkę, zaparcia, bóle stawów, zmęczenie, wzdęcia, czy wysypkę.
W każdym przypadku podejrzenia wystąpienia nietolerancji/ alergii pokarmowej polecam skonsultować się z lekarzem/dietetykiem. Eliminowanie na własną rękę większych grup produktów bez pewności, czy dany produkt nam szkodzi i bez wiedzy, czym go zastąpić w diecie, może prowadzić do niedoborów pokarmowych.
Podobne artykuły:
